Onlangs overleed Philip Roth, een schrijver waarvan het grootste deel van zijn boeken in de kast met belangrijke boeken staat. Ik hoef niets over hem te schrijven, de NRC besteedde 5 pagina’s aan zijn werk en ook anderen hebben er aandacht aan besteed. Na de herseninfarct van pa kregen wij van Peter Oor het boek Patrimonium. Het motto van dat boek is: “Voor onze familie, de levenden en de doden” Daar kun je dus mee beginnen te lezen.

In die kast met belangrijke boeken heb ik onlangs een boek gezet van een schrijver die net zo als Philip Roth de Nobelprijs had moeten krijgen maar eerder overleed. Jaan Krooss, een Estse schrijver wiens roman “Tussen drie plagen” onlangs in het Nederlands is vertaald. De historische roman speelt zich af grotendeels in Tallinn en omstreken, tegenwoordig Estland toen Lijfland geheten, in de tweede helft van de zestiende eeuw. De hoofdpersoon is Balthasar Russow dominee van de Heilige Geestkerk in Tallinn en de eerste geschiedschrijver van Estland. De drie plagen zijn de oorlog, de pest en de vreze Gods, die samen of afzonderlijk het bestaan bepalen. Een magistrale roman alvast favoriet voor het beste boek van 2018.

Een aantal andere historische romans van Nederlandse schrijvers die ook gelezen moeten worden omdat ze zo goed zijn. Allereerst de laatste roman van de in 2017 overleden Robert Anker “In de wereld”. De roman speelt zich af in de tweede helft van de vijftiende eeuw en begint en eindigt in Gent, de ziekte is deze keer Lepra en de rondtrekkende hoofdpersoon beweegt zich daardoor in en buiten de wereld.

Onlangs verscheen een nieuwe roman van Jan van Aken “De Ommegang” Het is rond het jaar 1400 en we maken een ommegang door ongeveer de hele wereld en krijgen alle kennis mee die toen beschikbaar was, zoals de meeste boeken van hem een geweldig boek.

Een Nederlandse schrijver met een Spaanse naam die in Spanje gesitueerde historische romans schrijft, Miquel Bulnes schreef deze keer de roman Reconquista het verhaal verplaatst ons naar het eind van de elfde eeuw en vertelt een verhaal over de strijd tussen de mohammedanen en de christenen in Spanje een prachtig verhaal met interessante mensen en geloven waar je beter niet bij kunt horen.

Nu wij het toch over historische romans hebben mag Hella Haase in het rijtje niet ontbreken meerdere van haar boeken in mijn boekenkast komen uit de kast van mijn moeder. Ik wil hier met name noemen de roman “Het woud der verwachting” Ik kan mij nu nog herinneren met welk een genoegen ik dat boek indertijd heb gelezen. Mijn exemplaar is uit 1972 dus dat is al enige tijd geleden.

Recentelijk verscheen ook Musch van Jean-Marc van Tol, deel een van de Johan de Witt trilogie. Vaderlandse geschiedenis is veel spannender dan je denkt!

Tot slot kan in de lijst met historische romanschrijvers (Roth is dat niet specifiek de rest wel) de beste Nederlandstalige schrijver van de vorige eeuw ontbreken, die ook de Nobelprijs had moeten krijgen maar te vroeg overleed; Louis Paul Boon. Hij schreef meerdere historische romans. Mijn favoriete is het Geuzenboek. Voor de liefhebbers van de vaderlandse geschiedenis, maar dan van uit Vlaams perspectief en je begrijpt ook waarom Willen van Oranje de Zwijger heet. Op belangrijke momenten hield hij zijn mond dicht. Boon eindigt zijn voorwoord als volgt:

Zo wil dit Geuzenboek dan een soort bijbel zijn, waarin vastgelegd werd hoe de vromen en de rechtzinnigen konden uitgeroeid door heerszuchtigen die het woord van Christus tot een godslasterlijk woord maakten, en in zijn naam duizenden en duizenden ombrachten door vuur en water, door strop en zwaard. En in zo hoge mate dat het hele land ontvolkt raakte en de velden als een woestenij werden waarin benden wolven rondwaarden, en in een der voornaamste straten van de leeggelopen stad Gent twee aan niemand toebehorende paarden het hoogopgeschoten gras stonden te grazen.

En nu wij de slag bij Heiligerlee herdenken kan de geschiedenis vanuit historisch-materialistisch perspectief ook niet ontbreken. Erich Kuttner Het hongerjaar 1566. Boon heeft het gebruikt bij het schrijven van zijn Geuzenboek.

En als je geen boeken wilt kopen, neem dan een abonnement op de bibliotheek, dan kun je op je iPad of smartphone een boek lenen en lezen. Ik denk dat vele van deze boeken wel te lenen zijn. Ik lees op deze manier nu Tijl van Daniel Kehlman, ook een historische roman, in de trein scheelt bagage.

Heel veel leesplezier.

Gert van den Bremen (juni 2018)

Bij de laatste jaarwisseling is er geen Van den Bremen boeken verschenen. Het beste boek van 2016 vond ik Het Smelt van Lize Spit. Een prachtig boek lezen dus.

Daarom nu voor de afwisseling een Van den Bremen Boeken ter voorbereiding van het familieweekend want er moet ook wat te lezen zijn om over te kunnen praten.

Voor diegenen en hun nazaten die opgevoed zijn door een kinderbeschermingsmedewerker in zijn vrije tijd wil ik het boek Montana van Smith Henderson aanbevelen. De hoofdpersoon is een kinderbeschermingsmedewerker in Montana. Het is een geweldig verhaal, sterk geschreven.

Zij die voorbereid de discussie met hun familie willen aangaan een paar aanbevelingen.

Over het einde van onze koloniale tijd zal binnenkort een onderzoek van start gaan. Daarom een paar boeken om het te begrijpen. Over het politieke proces wat plaatsgevonden heeft schreef J.J.P. de Jong De terugtocht, Nederland en de dekolonisatie van Indonesië. Verhelderd valt te lezen wat iedereen zijn bedoeling was en wat er allemaal mis ging. Rémy Limpach onderzocht alle excessen en constateerde dat het eigenlijk geen incidenten waren maar dat het structureel was en schreef De brandende kampongs van generaal Spoor. Voor hen die nog niet helemaal bij de les zijn is er de Librisliteratuur winnaar Alfred Birney De tolk van Java. Een verbluffend boek over daders en slachtoffers in dit conflict.

Uiteraard kunnen wij ons ook met Turkije bezighouden. Orhan Pamuk schreef de roman Dat vreemde in mijn hoofd. Een roman over Istanbul, een straatverkoper, zijn familie en de migratie van Anatolië naar Istanbul. Ik vond het heel verhelderd maar vooral een prachtig boek. Om iets van de context te vatten ook aanbevolen van Erik-Jan Zürcher, Turkije een moderne geschiedenis. Op heldere wijze wordt de geschiedenis van Turkije in de laatste twee eeuwen beschreven. De laatste jaren zijn nog niet beschreven maar er schijnt een nieuwe druk te komen.

Voor hen die alleen de economische ontwikkeling van de wereld een goed gespreksonderwerp vinden twee aanbevelingen.

De Zijderoutes van Peter Frankopan. Een nieuwe wereldgeschiedenis die de wereld niet beschrijft vanuit westers centristisch perspectief, maar begint ten oosten van de Middellandse zee waar de menselijke geschiedenis begon. En door zijderoutes, handelsroutes verbonden met andere gebieden waarlangs opvattingen, religies, ideeën, cultuur en ziektes zich konden verspreiden.

Katoen van Sven Becket. De opkomst van de moderne wereldeconomie beschreven met behulp van katoen met de strijd tussen slaven, planters, handelslieden, politici, arbeiders en fabrikanten.

Voor hen die denken; moet ik praten, kan ik ook alleen lezen. Ja, dat kan en er is een boek dat er uitermate geschikt voor is. Alles wat er in je omgeving gebeurd is onbelangrijker dan dat wat in het boek gebeurd. En het boek gaat over ongeveer alles. Ruim 1200 pagina’s bij geconcentreerd lezen in een weekend door te komen. En je weekend was veel leuker dan het familieweekend is of kan worden. Dus lezen Johan Harstad, Max, Mischa & het Tet offensief.

Veel leesplezier, Gert van den Bremen 1 oktober 2017

Nino Haratischwili heeft een uitzonderlijke prestatie neergezet door een roman af te leveren die 1275 bladzijden spannend en boeiend is. Aan de naam kun je al herkennen dat het verhaal vooral in Georgië speelt.

Lev Kopelew en anderen hebben eerder de verschrikkingen van het regime van Stalin in Oost- Europa van dichtbij beschreven. Maar deze roman vertelt het verhaal van een middenstander uit de tsarentijd en zijn nageslacht tijdens de revolutie van 1917; in de tijd van Stalin en onder alle grote namen uit de latere Russische en Georgische geschiedenis.  Hoe leden van de familie meewerken aan de zuiveringen en hoe andere familieleden daar het slachtoffer van worden.

Er is in het boek een hoofdrol voor Beria, de beruchte, eveneens Georgische minister van binnenlandse zaken onder Stalin. Die echter maar één keer in het boek met zijn naam genoemd wordt. 

Het is geen zwaar boek. De schrijfster, die tegenwoordig in Berlijn leeft, heeft het boek, op een luchtige manier, in een makkelijk leesbare stijl,  in het Duits geschreven. Het heeft haar in Duitsland veel bewondering opgeleverd. Het boek is nu in het Nederlands vertaald. Liefhebbers van eigentijdse geschiedenis- romans kunnen hieraan hun hart ophalen.

9 mei 2017    Wim van den Bremen

Uit de nalatenschap van de Duitse schrijver Siegfried Lenz is een bijzonder boek opgedoken. Het is het tweede boek van Lenz dat niet zo lang na de tweede wereldoorlog is geschreven. Maar het is toen niet uitgebracht. Wie het boek leest en de tijdgeest sinds de oorlog heeft gevolgd, begrijpt misschien waarom het boek toen is achter gehouden.

Het is een spannend boek dat gaat over de nadagen van de oorlog. De Duitsers trekken zich terug uit Rusland en Midden-Europa. In de moerassen langs de rivier de Pripyat, in het grensgebied van Wit-Rusland, Oekraïne en Polen worden ze belaagd door plaatselijke partizanen. De hoofdpersoon zit in een tweestrijd tussen de gehoorzaamheid aan het leger en de waanzin van de oorlog. Als hij terugkeert in zijn eigen Mazurië heeft die tweestrijd funeste gevolgen voor zijn eigen leven. Hij botst met de Russische bevrijders en vlucht de grens over.

Het verhaal kent een parallel met het leven van Lenz. Lenz werd geboren in het toen nog Duitse en nu Poolse Mazurië. Hij diende als dienstplichtig soldaat in de Kriegsmarine in de Oostzee. Hij was betrokken bij de muiterij van het scheepspersoneel tegen hun officieren aan het eind van de oorlog. Hij zag ook daar welke vreselijke gevolgen dat had. Na de oorlog vestigde hij zich in Hamburg.

Lenz is een van de grootste naoorlogse Duitse schrijvers. Hij had een makkelijk leesbare schrijfstijl. Zijn tientallen boeken gaan over het leven en de gevoelens van gewone mensen. Geen wonder dus dat er in Duitsland al meer dan 100.000 exemplaren van dit boek zijn verkocht. Deze maand is een Nederlandse vertaling uitgekomen, die ik aanbeveel.

12 januari 2017 Wim van den Bremen

DE UITSLAG VAN 2015

Van den Bremen Boeken: het beste boek van 2014

Dit jaar een overzicht van mijn leeservaringen in 2014 als bijdrage in het keuzeproces van de lezers van deze rubriek.

Het beste boek dat ik gelezen heb in 2014 hoeft niet geraden te worden, want daar kan geen twijfel over bestaan. “Jozef en zijn broers” van Thomas Mann is dit jaar voor het eerst in een Nederlandse vertaling verschenen en is het beste boek van 2014.

Omstreeks 1960 bezocht ik voor het eerst de schouwburg in Groningen en zag daar “Jozef in Dothan” van Joost van den Vondel met Ramses Shaffy in de hoofdrol en werd gegrepen door het verhaal. Jozef de martelaar die verkocht werd door zijn broers. Misschien door mijn vele broers heb ik een extra gevoeligheid voor dit thema ontwikkeld. Maar Mann maakt er iets groots van, maar vooral iets menselijks. Hij vertelt het verhaal voegt drijfveren toe en geeft daar commentaar op. Geweldig beschreven met een prachtige ironie. En wat vooral bleef was de betrekkelijkheid van godsdienst met Jacob en Jozef vooral als godsdienstwaanzinnige succesfiguren.

Lezen dus maar gezien de omvang en de complexiteit, moet je er de tijd voor nemen en volgens mij had Jozef gewoon moeten toegeven aan de vrouw van Potifar.

Van de Nederlandstalige schrijvers wil ik vooral noemen Niña Weijers die is gedebuteerd met “De consequenties” een heel interessant boek. Jan van Mersbergen heeft al vele boeken geschreven en met succes volgens de flaptekst. De laatste ontsnapping vond ik heel bijzonder. Gelachen heb ik vooral bij Peter Middendorp zijn boek “Vertrouwd voordelig” waar een deel van Emmen kwaad over was, maar een mooi verhaal over een puber, die zijn weg zoekt. Een verrassing was: “Een dwaze maagd” van Ida Simons. In 1959 al verschenen. Een prachtige roman over een meisje in de jaren twintig in de joodse gemeenschap van Antwerpen.

Van de vorig jaar overleden schrijver Siegfried Lenz verscheen vorig jaar een heruitgave van de roman “Het Oefenterrein”. Op dat oefenterrein wordt door “Ostvertriebenen” een kwekerij gesticht en dat levert een geweldige geschiedenis op. De laatste jaren zijn de meeste boeken en verhalen van Lenz weer in het Nederlands beschikbaar gekomen en allemaal lezenswaardig.

Een ontdekking voor mij was Richard Powers “Orfeo”. Het verhaal gaat over Amerika na 9/11 met zijn angst voor terreur maar het is een boek over muziek op een heel bijzondere manier. Ik heb direct van deze schrijver “Het zingen van de tijd” gekocht en gelezen, werkelijk een fantastische roman over muziek verbonden aan een verhaal over interraciale verhoudingen. Ik vond het geweldig. Ook Amerikaans is Kevin Powers, die debuteerde met “De gele vogels” Een oorlogsroman verschrikkelijk goed.

Een mooi boek is Gaute Heivoll “Voordat ik brand” uit het Noors vertaald over de impact van een pyromaan in een kleine gemeenschap.

Dit jaar verscheen een nieuwe Nederlandse vertaling van “Dode Zielen” van Gogol nog steeds een prachtige vertelling. Ik sloot mijn leesjaar af met “Venushaar” van Michaïl Sjisjkin. De schrijver die ik vorig jaar liet winnen met “Onvoltooide liefdesbrieven”. Ook “Venushaar” is een boeiende roman, maar zit wel heel complex in elkaar.

Veel detectives heb ik dit jaar niet gelezen maar ik wil toch vooral wijzen op de roman van Richard Harris “De officier”, waarin de Dreyfuss affaire vanuit een heel boeiend perspectief wordt verteld.

Voor hen die zich hebben afgevraagd waarom Nederland is wat het is, kan ik Piet de Rooij “Ons stipje op de Waereldkaart” aanbevelen. Een geschiedenis van de ontwikkeling van Nederland als natiestaat. Heel lezenswaardig.

En zij die willen begrijpen wat er in Oekraïne aan de gang is, moeten zeker Marc Jansen zijn geschiedenis boek over de Oekraïne “Grensland” lezen.

Dit jaar begon de Eerste wereldoorlog 100 jaar geleden en er verschenen vele boeken. Een wil ik naar voren halen: “Nederland Neutraal” van Wim Klinkert, Samuël Kruizinga en Paul Moeyes. Een heel verhelderend boek; in negen biografieën wordt de periode 1914-1918 beschreven.

Michael Pye schreef: “Aan de rand van de wereld”, hoe de Noordzee ons vormde. Een mooie vertelling over de middeleeuwen waarbij ik zou willen aanbevelen vervolgens van Luit van der Tuuk “De Friezen” te lezen en om het helemaal compleet te maken: “Metropolen aan de Noordzee” van Wim Blockmans ter hand te nemen, zodat je alles in het juiste perspectief kan zien.

Richard Flanagan won de Man Booker prize en de Nederlandse vertaling van zijn boek “De smalle weg naar het verre noorden” verscheen afgelopen najaar. Een roman over de Birma spoorweg buitengewoon boeiend geschreven. Ongeveer in de zelfde periode las ik Kees van Beijnum “De Offers” een roman over het oorlogstribunaal in Tokio na de tweede wereldoorlog heel verrassend. En als je het boek van Adriaan van Dis “Ik kom terug” over zijn moeder daarna ook nog leest. Dan heb je ineens een heel bijzondere verzameling beelden en verhalen bij elkaar over de tweede wereldoorlog in Azië. Die door de boeken te lezen een heel nieuw perspectief krijgt in je stoel.

De echt verrassende leeservaring van 2014 was natuurlijk de blog op deze website van Wim van den Bremen. Leuke zeer korte verhalen; aardig geschreven en vaak met een leuk plot.

Dat vraagt om een uitgave in boekvorm. De stichting familie van den Bremen ziet een subsidieaanvraag met belangstelling tegemoet. Want met een boek kun je zelfs na je dood gebloemleesd worden.

 Van Bertus van den Bremen werd al in 2010 een gedicht opgenomen in de bundel “Verrassend Nedersaksisch” en in 2014 werd het verhaal “De uutviender” opgenomen in de bundel “Gloepends mooie verhalen” Een leuk verhaal.

Een biografische schets van Bertus van den Bremen verscheen in “In de Frontlinie” tien politiemannen en de Duitse bezetting van Guus Meershoek e.a.

Met een boek in je hand kun je de hele wereld verkennen zonder de aarde te belasten met je mobiliteit.

1 januari 2015, Gert van den Bremen

Hilary Mantels Henry: beste boek

De winnaar, en dus het beste boek van 2012 volgens Van den Bremen Boeken, is Hilary Mantel, met het boek Henry. Een pracht van een boek. Het is de winnaar omdat het boek zo prachtig is geschreven. En het leukste van alles is, dat er een vervolg komt, want aan het eind van het boek is Thomas Cromwell nog steeds een van de machtigste mannen in het Engeland van Hendrik VIII.

Het is een roman over macht, wie heeft de macht hoe ga je er mee om, wie verliest het en hoe hou je het. Vooral Thomas Cromwell is en blijft een heel interessant
persoon.

Marije van den Bremen heeft dit boek uiteraard op haar verjaardag gekregen, maar gaf ook zelf haar voorkeur aan dit boek. Mirjam van den Bremen koos voor Amy Waldman, De inzending. Dit was een van de eerste boeken die Gert las in 2012 en hij dacht: als het zo gaat, wordt 2012 een geweldig jaar. Voor ons allemaal een leerzaam boek. Het is onderweg naar Mirjam. Jiska van den Bremen dacht dat Marja Vuijsje Ons Kamp de winnaar zou zijn. Dat was ook een hele goede keus. Dus dat boek is ook onderweg.
Meer inzendingen waren er niet. Wordt de website niet gelezen of zitten er te weinig lezers onder de bezoekers? Wie het weet mag het zeggen. Gert leest rustig en onverstoorbaar voort.   Gert van den Bremen (270113)

Van den Bremen Boeken: de beste boeken van 2012

Ik kijk met veel genoegen terug op het leesjaar 2012. Een boek, dat ik goed vond zet ik dwars in de kast om er tussen kerst en oud en nieuw een selectie van 10 te kunnen maken. Dit jaar zaten er ongeveer 20 boeken dwars in de kast en dat betekent, dat zeker 10 goede boeken de selectie niet hebben gehaald. Het is heel wel mogelijk, dat het beste boek, dat jij in 2012gelezen hebt daar bij was. Wees getroost, deze lijst, is slechts mijn selectie.

1. William Faulkner, Absolom, Absolom

Dit boek verscheen al in 1936 en is opnieuw vertaald in het Nederlands en is een weergaloze roman. Zowel de thematiek, de stijl als de vorm in een uitstekende vertaling. Met dit boek in de lijst is het ongetwijfeld het beste boek. Daarom doet het mee buiten mededinging. Lezen dus!

2. Chad Harbach, De kunst van het veldspel

Dit is een prachtig boek over vriendschap en volwassenwording en vooral over honkbal. De levens van een aantal met elkaar verbonden wordt verteld op een prachtige manier. En uiteindelijk kom je ook nog een boel te weten over de roman Moby Dick.

3. Oek de Jong, Pier en Oceaan

Een bildungsroman. Een nieuwe Anton Wachter of de grote Nederlandse roman. Oek de Jong vertelt in 800 pagina’s de geschiedenis van Abel Roorda van voor zijn geboorte tot zijn tegen zijn twintigste en over iedereen die daarbij hoort en eveneens over Nederland in de jaren 50 en 60. Een boek dat geweldig leest en zo uit is.

4. Alexis Jenni, In Tijden van Oorlog

In 2011 won dit boek de prix Concourt in Frankrijk en is nu vertaald in het Nederlands. De oorlog is de tweede wereldoorlog, de oorlog in Indo-China en de strijd in Algerije. Een man ontmoet een schilder die hem schilderen leert in ruil voor het opschrijven van zijn geschiedenis. Die geschiedenis is zo gruwelijk als een oorlogsgeschiedenis hoort te zijn. Het boek wordt bijzonder door de commentaren er tussendoor, die in het heden spelen en terecht de titel waar maken. In tijden van oorlog.

5. Hilary Mantel, Het boek Henry

Het vervolg op Wolf Hall waar ze eveneens de Bookerprize mee won. Thomas Cromwell een belangrijke raadgever van Henry VIII in de aanloop naar de ondergang van Anne Boleyn is de centrale figuur in deze schitterend geschreven roman. Nog niet de laatste roman in deze serie want de ondergang van Thomas krijgen we pas in het volgende deel.

6. Ian McEwan, Suikertand

Dit is een vernuftige en hilarische roman over een geheime missie in de literaire wereld. Een geweldig geschreven boek over list bedrog en liefde met een prachtige ontknoping, die je haast dwingt over nieuw te beginnen.

7. Wieslaw Mysliwski, Steen op steen

Een paar jaar geleden verscheen van zijn hand “Over het plukken van bonen” En nu dus een eerder boek van deze Poolse schrijver. De verteller bouwt een graf en vertelt tussendoor zijn leven in een agrarische gemeenschap rond de oorlog, op een haast monotone manier, maar het gevolg is, dat je een indringend beeld krijgt van een veranderende agrarische samenleving. Ik heb met veel plezier gelezen.

8. Timothy Snyder, Bloedlanden

Het boek beschrijft op een uiterst nauwkeurige wijze de geschiedenis van Midden Europa, van 1933 tot 1945. Beginnend met de grote zuivering van Stalin in de Oekraïne en eindigt met de ondergang van Hitler. Een geschiedenis van politieke massamoord op 14 miljoen mensen in het huidige Polen, Oekraïne, Wit Rusland en de Baltische staten.

9. Marja Vuijsje, Ons Kamp

In dit boek doet Marja Vuijsje verslag van haar familie vanaf het begin van de vorige eeuw tot nu toe. De Tweede Wereldoorlog speelt hier een centrale rol in. Het boek intrigeert mij extra omdat verteld wordt, dat twee broers werden tegengehouden door een politieagent toen ze op weg waren naar de bakkerij waar een razzia was. Pa heeft eens verteld, dat een collega van hem een aantal mensen had teruggestuurd, toen er in 1943 een razzia bij Bakker Vuijsje was. Ik kan dat niet terug vinden in de papieren die daarover zijn. Wie helpt mij, of heb ik gedroomd.

10. Amy Waldman, De inzending

New York schrijft een prijsvraag uit voor een invulling van Ground Zero. De winnaar blijkt uiteindelijk een Amerikaan met een moslim achtergrond te zijn. De roman schildert prachtig de hypocriete wijze waarop daar mee wordt omgegaan.

Voor 19 januari verwacht ik jullie oplossingen voor het raadsel, wat is het beste boek, dat ik in 2012 gelezen heb. Ik twijfel nog wat, maar op 19 januari krijgt Marije in ieder geval het beste boek van 2012. En zoals bekend de inzenders worden rijkelijk beloond.

In 2013 ga ik herlezen, de beste boeken, die ik ooit gelezen heb. Dan zal het dus gaan over onder andere Boon, VestdijK, Coetzee, Tolstoj en Joyce.

Gert van den Bremen (31 december 2012)

De Veenkoloniën een vervolg [17]

Bijna een jaar geleden schreef ik een van den Bremen Boeken over de Veenkoloniën naar aanleiding van de verschijning van het laatste boek in de reeks 400 jaar Veenkoloniën Strepen aan het Water.

Harm van der Veen schreef het boek en Geert Schreuder maakte schilderijen bij de plekken in de Veenkoloniën waar Harm over schreef. Ik was zeer enthousiast over het boek, maar dacht dat dit enthousiasme te maken had met mijn betrokkenheid bij het project. De lezers van deze veelgelezen rubriek, die het boek ogenblikkelijk gekocht en gelezen hebben zullen ongetwijfeld het enthousiasme met mij delen.

Maar mochten er onder ons nog twijfelaars zijn, dan kan ik hen geruststellen. Ruim een maand geleden werd de shortlijst van de beste Groninger boeken 2012 bekend gemaakt. Op die lijst, in de categorie non-fictie stond het boek Strepen aan het Water van Harm van der Veen.

Daarom bracht ik zaterdagmiddag 17 november door in de Openbare bibliotheek van Groningen samen met een gezelschap liefhebbers van het Groninger boek om de bekendmaking van de winnaars mee te maken. En jawel de winnaar van het beste Groninger boek in de categorie non-fictie was 400 jaar Veenkoloniën Strepen aan het Water door Harm van der Veen met illustraties van Geert Schreuder. Gert van den Bremen schreef het voorwoord en het boek werd uitgegeven door de Stichting 400 jaar Veenkoloniën in samenwerking met Profiel Uitgeverij te Bedum waar dit boek uiteraard verkrijgbaar is, evenals zeven andere delen in de serie die wij hebben uitgegeven.

Wie dit boek nu nog terzijde laat liggen weet niet wat hij/zij mist. En voor de echte liefhebbers er zijn nog een aantal van de schilderijen van Geert Schreuder te koop.

Gert van den Bremen (23 november 2012)

Bernlef [16]

Deze week, is de dichter, schrijver essayist en jazzliefhebber overleden. Hij had het pseudoniem aangenomen van de blinde dichter Bernlef, die op de wierde Helwerd bij Usquert door Liudger weer kon zien.

In mijn boekenkast nemen zijn boeken nogal veel ruimte in en dat al gedurende langere tijd. Bernlef is natuurlijk het meest bekend door zijn roman Hersenschimmen, maar daarvan heb ik de veertigste druk en ik zag de film
eerder dan ik zijn boek las. In mijn kast staan nog een aantal exemplaren van
het Tijdschrift Barbarber uit de beginjaren 60, toen hij samen met K.Schippers
bezig was de literatuur te vernieuwen.Maar ook de verhalenbundel “Onder de
bomen”uit 1963 siert de kast. Zijn laatste bundel verhalen, die dit jaar verscheen:
“Help me herinneren” heb ik net uit, buitengewoon mooie verhalen, die allen te
maken hebben met herinneren of niet herinneren.

Wat ik altijd geweldig vindt aan zijn verhalen en romans is het gewone, je kunt je er in spiegelen het kan jou overkomen en toch is het spectaculair schrijven waar je in mee glijdt. Vele van zijn romans en verhalenbundels heb ik gelezen en ik heb van allemaal genoten.

Een interessant exemplaar in mijn kast is: “Het land Coitha”. Zweedse soft porno vertaald door toen nog J.Bernlef, zoals hij ook de Zweedse Nobelprijswinnaar Tomas Transtromer vertaald heeft in het Nederlands. Een geweldige schrijver is overleden

Gert van den Bremen (5 november 2012)

De groeten uit Europa [15]

Dit is een verslag over de stand van zaken in Europa na een reis langs een aantal steden in Duitsland en België. De kunst, de stedenbouw, de literatuur die gelezen is en het eten dat genuttigd komen zo nodig in een ecologisch perspectief aan de orde en levert daardoor een bijdrage aan alle rubrieken van deze zo veel beschreven website.

dOCUMENTA (13) 

Het eerste reisdoel was Kassel, waar deze zomer de dOCUMENTA (13) plaatsvindt en waar wij dus de stand van de kunst konden bekijken en dat hebben wij gedaan.

Deze klokken van gips op een troosteloze Weinberg. Vol met andere beelden van dit materiaal.

Dit sloophuis was met de eigen sloopdelen op een heel stilistische manier vorm gegeven en een van de bijzondere dingen die wij zagen in Kassel.

Hier zien we een van een aantal beeldjes 5000 jaar oud, die in het centrale deel van de dOCUMENTA de zogenaamde BRAIN getoond worden en duidelijk maken wat vorm betekend.

En dit beeldje staat bij ons in de kast thuis.

Een appelboom kan er ook als deze boom uitzien in een park vol huisjes met allerlei vormen van kunst zoals boten met groente als loopbrug en een bouwwerk als model van een galgenplaats.

En dit grote vliegtuig bestaat uit allemaal het zelfde vliegtuig, want elk vliegtuig is het zelfde vliegtuig maar dan kleiner en dat bestaat weer uit lijntjes van dat vliegtuig en nog kleiner en dat allemaal op gekopieerd papier.

Buiten de dOCUMENTA maar hoog boven Kassel was deze man aanwezig in de toren van de St Elisabethkerk, een Rooms Katholieke kerk uit de jaren vijftig met deze windwijzer een man op een gouden bal hoog in de toren van de kerk. En binnen in de kerk prachtige beelden van Stephan Balkenhol.

Het was warm in Kassel en in het Fridericianum waaide in eender zalen een stevig briesje, wij prezen de organisatie voor deze bijdrage aan de verkoeling in zo’n druk gebouw. Maar het was een statement, Kunst met een grote K.

De conclusie is dan ook, er is veel moois in de kunst maar soms is het de schone schijn die regeert. En hoe dan ook het is de moeite waard.

Over Kassel valt niet veel te zeggen wederopbouwarchitectuur en redelijk consequent, een leuke speelgoedwinkel en een na de oorlog herstelde
kerk de Martins kerk waarvan je kunt zien, dat die hersteld is in plaats van
terug gerestaureerd.

Ons volgende bezoek was München

Een drukke stad waar veel te zien is en waar het zo druk is, dat je bij het eten moet zoeken naar een plek op een terras, zeker als je zoals wij het criterium kwaliteit van de stoel hanteren. De kok doet meestal zijn best, maar dat kun je buiten niet zien. Maar als je op een ongemakkelijke stoel iets lekkers eet, daalt de kwaliteit van de maaltijd. In ieder geval de beleving daarvan en daar gaat het tenslotte om.

De toren van de dom in München wordt gerestaureerd en betaald door de staat Beieren op grond van het Concordaat met het Vaticaan uit 1929. Om even een wetenswaardigheid te vermelden, die zo op straat verkregen kan worden.

München heeft een groot en mooi Museumkwartier. Wij bezochten daar de Pinakothek der Moderne, met een mooie design verzameling maar het aardige was een tentoonstelling van de tekenaar Karl Arnold.

O.a. deze tekening Der Muncher. Maar vooral spottekeningen uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw.

Een ander museum, dat wij bezochten was het Museum Brandhorst minstens net
zo mooi en interessant als het vorige waar wij een tentoonstelling zagen van Georg Herald met bijzondere beelden.

In het kader van de Olympische spelen bezochten we gedurende een wandeling
door de buitenwijken het Olympia park en constateerden dat het goed werd
gebruikt door de bevolking na de spelen van 1972 in ieder geval op het moment
dat wij daar waren.

De trein voerde ons naar Frankfurt aan de Main

De stad is bekend om zijn stadsuitbreidingen uit de jaren twintig van de vorige eeuw en de architectuur van een aantal nieuwe musea, maar van stedenbouw en enig samenhangende visie hebben ze tegenwoordig niets begrepen. De geldtorens
stijgen boven Frankfurt uit en samen is het een zooitje ongeregeld. Dus doe
buiten je ogen dicht en kijk binnen, deze zomer de tentoonstelling van Jeff Koons. Zijn schilderijen in de Schirn Kunsthal interessant maar snel bekeken, maar aan de

overkant van de rivier in het Liebighaus  zijn de beelden van Koons geplaatst tussen de sculpturen verzameling van dit museum en gaan daarmee de confrontatie aan. Tot 23 september is dit een tocht vanuit Nederland waard.

En omdat de Rotterdammers onder ons ook naar het Museum voor moderne kunst
kunnen gaan en daar de installatie Commission van Erik van Lieshout kunnen gaan

bekijken ,die gaat over het Zuidplein in Rotterdam ook voor niet Rotterdammers zoals wij meer dan de moeite waard.

En als extra attractie werd ons de ontruiming aangeboden van het Occupy kamp onder de penis van de Europese bank. Een kamp dat naast in Groningen ook aanwezig was in Kassel, maar daar tegen het kunstkapitaal.

Wij gingen naar de echte hoofdstad van Europa, Brussel

Omdat te Aalst en Antwerpen ik de confrontatie met de grootste Nederlandstalige schrijver Louis Paul Boon aanging.

In Aalst was een boeiende tentoonstelling over de historische romans van Boon Rebellen genaamd en in Antwerpen in het Letterenhuis de tentoonstelling Vila Isengrimus meer over de ontwikkeling van zijn schrijverschap. Twee tentoonstellingen die mijn boon betrokkenheid hebben versterkt.

Over Brussel valt niet veel te zeggen, behept met het zelfde probleem als Frankfurt veel glas de hoogte in en in het centrum een wat verwaarloosde stad. Maar de mosselen zijn nog steeds lekker. Op verschillende plekken in de stad te verkrijgen. Ik maak ze elke week in het mosselseizoen zelf klaar, dus vanavond de schoon gespoelde mosselen in een pan waarin wat uien en knoflook gefruit zijn, doen. Wat mosselkruiden en een beetje witte wijn en dan vijf minuten laten koken en een paar keer omscheppen. Serveren met wat dikke patat en een sausje naar smaak en vooral met de handen eten heerlijk.

In Aalst waren wij alleen voor de tentoonstelling, voor Antwerpen hadden wij een dag uit getrokken. Veel verzorgder dan Brussel en daar bezochten wij naast de Boon tentoonstelling het MUHK waar een grote tentoonstelling was van Jimmie Durham heel merkwaardige maar een zeer interessante tentoonstelling. In Kassel plantte hij overigens een appelboom uit Dachau in het Auepark.

Jimmie Durham.Een kwestie van leven en dood en zingen. Pas thuis ontdekten wij, dat wij verzuimd hadden het Mas te bezoeken, dus binnenkort gaan wij weer naar Antwerpen.

Wat doet een mens als hij door steden loopt in treinen zit en in hotelkamers ligt. Hij leest. Alle hotels waren overigens prima. De beste was het laatste, Novotel in Brussel, omdat er gratis wifi was en gewoon zonder wachtwoorden beschikbaar. Een belangrijke factor want daardoor kan Wil gewoon doorwerken in de vakantie.

De boeken

Javier Marais , is een Spaanse schrijver die met De Verliefden volgens de flaptekst een bestseller heeft geschreven. Een simpel plot, maar de inhoud wordt bepaald door de overwegingen en de mitsen en de maren die de hoofdpersoon heeft en al dan niet tot handelen brengt. Een interessant boek maar behoort niet tot mijn favorieten.

Een andere Spaanse schrijfster is Maria Duenas met de roman Het geluid van de nacht. Eigenlijk een “keukenmeidenroman” maar dan wel van de betere soort. Een naaister wordt couturiere en spionne en op die manier wordt een verhaal verteld over de Spaanse burgeroorlog en de Tweede wereldoorlog. De moeite waard.

Bernlef is een schrijver, die ik al langer volg en nu is er een verhalen bundel van hem verschenen Help me herinneren, allemaal verhalen die te maken hebben met herinnering, heel lezenswaardig.

De thriller van Deon Meyer 13 uur werd door Vrij Nederland uitgeroepen tot de beste thriller van het afgelopen jaar. En dat is terecht. In Kaapstad wordt een meisje vermoord en er is een ander meisje op de vlucht er wordt een vermoorde man gevonden naast zijn vrouw en in 13 uur wordt alles opgelost en ondertussen heb je een interessant beeld gekregen van de ontwikkelingen in Zuid Afrika. In een adem uitgelezen in de trein tussen München en Frankfurt.

Doeschka Meijsing overleed dit voorjaar en onlangs verscheen een nieuwe verhalenbundel van haar hand. Het Kauwgomkind. Ik vond niet alles even sterk, maar een warm eerbetoon aan een goede schrijfster.

Hakan Nesser is een Zweedse Thrillerschrijver die met De stilte na Sarah een spannend verhaal schreef over een verdwenen kind. Het boek maakt in ieder geval duidelijk dat het toch wel prettig is, dat je in een relatie elkaars geschiedenis kent.

Daarom hebben Wil en ik deze zomer ook aandacht aan onze relatie besteed.

 
Wij bezochten in Kassel in het Auepark dit sanatorium en kregen daar een relatie therapie, die uitgevoerd werd onder het toeziend oog van het passerend publiek.

Ik koos een vrucht die bij mij past een appel, Wil koos een vrucht die bij haar past een banaan en daarna moest ik een vrucht kiezen voor Wil een aardbei en tot slot koos Wil een vrucht voor mij een komkommer. Waarbij wij steeds in verschillende talen moesten uitleggen waarom wij iets vonden. De therapeute was Frans en Engels en Duits was de voertaal. Na dit gesprek dat al redelijk verhelderend was werden van de vier vruchten gelijke delen in een mixer gedaan en met wat water tot een drank gemengd, die op kleur en smaak door ons drieën werd beoordeeld.

Conclusie de kleur was matig de smaak geweldig, vooral de komkommer maakte een verrassende smaak toevoeging. Het recept kan zo overgenomen worden en onze relatie heeft zich hierdoor verdiept.

En zo troffen wij onze tuin bij aankomst aan

Gert van den Bremen

Turkije [14]

Terwijl president Gul van Turkije in Nederland op staatsbezoek is en Geert Wilders zijn moeder verzuimd heeft zijn mond te spoelen met zeep toen hij grove woorden sprak, lees ik een Turkse roman.

Daarom van den Bremen boekendeze keer over Turkije.

Ouz Atay (1934-1977) schreef in 1972 zijn roman Tutunamayaniar, die nu in het Nederlands is vertaald als: Het leven in stukken.
En die ik aan het lezen ben en waar ik nog niet halverwege, diep van onder de
indruk ben. Een zoektocht om uit te vinden waarom Selim Iik
zelfmoord pleegde levert verhalen in verhalen, gedichten, dagboekfragmenten en
nog veel meer op. Een veelheid van stemmen en fantasieën levert een beeld van
de hoofdpersoon op en van Turkije. Dik, complex maar geweldig.

Een andere belangrijke Turkse schrijver is de Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk. Ik leerde hem kennen door de roman Het nieuwe leven. Osman raakt geobsedeerd door een boek, dat hij in handen kreeg en wil volledig opgaan in het nieuwe leven waar
het boek over schijnt te gaan en trekt per bus het land in een zoektocht door Anatolie naar het nieuwe leven, de nieuwe wereld en uiteindelijk de liefde.

Zijn belangrijkste roman is misschien wel Sneeuw over een
zoektocht van de hoofdpersoon Ka in de stad Kars in het noordoosten van Turkije
naar de lokale verkiezingen en dat alles in de sneeuw. Deze roman maakt op een
uiterst beklemmende manier de spanning in de Turkse samenleving zichtbaar.

In het boek Instanbul maakt hij een biografie van die stad. Zo spannend, dat je er niet meer naar toe hoeft.

Een nog jongere Turkse schrijver is Elif Shafak die met de roman De bastaard van Istanbul de kwestie van de moorden op de Armeniërs in haar roman verwerkt en daarvoor ook vervolgd werd, maar vrijgesproken.

Een andere roman van haar is het Luizenpaleis. Op een sprookjesachtige wijze worden de bewoners van een appartementencomplex in Istanbul beschreven. Een flat vol ongedierte en verschillende mensen, die een merkwaardige samenleving vormen.

Ook Nederlandse romans kunnen zich in Turkije afspelen. Thomas
Lieske heeft met de roman Dunya een verhaal geschreven dat speelt
in Turkije vanaf de eerste wereldoorlog tot de tweede wereldoorlog en een
boeiend beeld geeft van Turkije in die tijd.

Voor de echte liefhebbers, die de geschiedenis zelf willen meemaken is er van de Duitse schrijver Edgar Hilsenrath Het Sprookje van de laatste gedachte, over wat de Armeniërs allemaal hebben meegemaakt, geschreven als een sprookje en een gruwel tegelijk.

Wie zich vervolgens afvraagt waarom de Grieken en de Turken
zo slecht met elkaar over weg kunnen moet de oorspronkelijk Zweedse roman van
Aris Fioretos, De laatste Griek lezen. Het verhaal gaat over een Griek die zijn
liefde naar Zweden volgt en vertelt en passant over zijn eigen voorgeschiedenis
waaronder de verdrijving van de Grieken uit Smyrna in het begin van de vorige
eeuw.

De ontwikkeling van de Turkse staat kent zo zijn gruwelijkheden waar de martelaren van Gorkum bij verbleken. Maar dat levert wel allemaal interessante literratuur op.

En 400 jaar contacten tussen Nederland en Turkije is een heel goede reden om eens wat Turkse schrijvers te gaan lezen, want dat is meer dan de moeite waard.

Gert van den Bremen (19 april 2012)

De openbare bibliotheek [13]

Op 15 maart 2012 is het honderd jaar geleden, dat Louis Paul Boon werd geboren. Dit jaar is dus het LPBoon jubeljaar en op de website www.boon2012.beis alles te vinden over de festiviteiten dit jaar.

Mijn verbintenis met Boon ontstond in het jaar 1960. Ik dacht, dat ik alles gelezen had, wat ik moest lezen en besloot naar iets nieuws te zoeken. Ik trok daarom op naar de Openbare Bibliotheek in Winschoten op de hoek van de Johan Modastraat en de Dr.D.Bosstraat schuin tegenover de H.B.S. Het gebouw staat er nog steeds, de bibliotheek is verhuisd. Mej.van der Sluijs gaf op duidelijke wijze leiding aan het geheel. Er mocht niet gesproken worden in de leeszaal. Boven was de jeugdbibliotheek waar onder leiding zelf gezocht mocht worden. Beneden was de volwassenenbiliotheek waar ik vanaf mijn 16^e ook mocht lenen. Alle boeken stonden achter de toonbank. Je formuleerde je wens en als het boek er was werd het je gestempeld overhandigd.

Die dag in het voorjaar van 1960 rond Boons verjaardag en de mijne vroeg ik aan de dienstdoende bibliothecaresse, een oudere zuster van een klasgenoot, om een boek van een moderne Nederlandstalige jonge experimentele schrijver. Na enige tijd overhandigde ze mij met enthousiasme, De Kapellekensbaan van de toen 48 jarige Vlaamse schrijver Louis Paul Boon.

Het lezen van dit boek was een sensatie, die ik nog niet eerder had meegemaakt. Sindsdien behoort LP Boon tot mijn favoriete schrijvers en de Kapellekensbaan tot een van de betere boeken die ik ooit gelezen heb. Daarom hier het begin van het boek.

L.P. Boon

HET BOEK OVER DE KAPELLEKENSBAAN

dat het boek is over de kinderjaren van ondineke, die
geboren werd in het tjaar 1800-en-zoveel…en die verliefd werd op meneer
achilles derancourt, directeur van de garenfabriek de filature, maar die op het
laatste van het boek trouwen zal met het zielige oscarke… over haar broer
valeer-traleer, met zijn monsterhoofd dat van hier naar daar door het leven
waggelt, en over meneerke brys die zonder dat hij het wist een der 1^ste
socialisten was… over haar vader vapeur, die met zijn goddeloze machine de
wereld redden wou, en over al wat mij toevallig niet te binnen schiet, maar dat
in zijn grote lijnen de moeizame OPGANG VAN HET SOCIALSME wil tekenen, en de
ondergang van de burgerij die 2 oorlogen op haar kop kreeg en ineenstuikte.

Maar daartussen en daarnaast is het ook een boek dat zich veel later afspeelt,
in onze moderne dag van vandaag: terwijl ondineke leeft in tjaar 1800-en-zoveel,
leven mossieu colson van tminnesterie, johan janssens de dagbladschrijver,
tippetotje de schilderes, mtr. mots en pr. dr. spothuyzen –en gijzelf, boontje-
ten huidigen dage, op zoek naar de waarden die waarlijk tellen, op zoek naar iets
dat de NEERGANG VAN HET SOCIALSME tegenhouden kan.

Maar…. de hemel beware ons voor moest het niet meer zijn dan dat: het is een plas, een zee, een chaos: het is het boek van al wat er op de kapellekensbaan te horen en te zien viel, van tjaar 1800-en-zoveel tot op deze dag.

En dit is nog maar het begin van het boek, kortom niet alleen een geweldig boek, maar ook een plas, een zee, een chaos als leeservaring. Het Socialisme trok mij ook want in de zelfde periode hield ik een spreekbeurt tijdens de Engelse les over het socialisme en mijn Engelse leraar Medema adviseerde mij toen eens De Socialisten van H.P.G. Quack te gaan lezen. En wederom hoera voor de openbare bibliotheek te Winschoten de zes delen van De Socialisten, personen en stelsels waren aanwezig en beschikbaar en zijn overigens voor de historisch geïnteresseerde lezer van deze rubriek nog steeds leesbaar en leerzaam.

Nog steeds ben ik lid van de bibliotheek, maar al de genoemde boeken zijn nu in verschillende versies in mijn bibliotheek aanwezig. Moest ik vroeger over de toonbank mijn vraag stellen, een paar weken geleden kreeg ik de aankondiging van mijneigenbibliotheek.nl, waardoor ik thuis 24 uur per dag kan zoeken in de collectie en ook kan reserveren. Het boek moet ik nog wel zelf ophalen, maar ik verwacht binnenkort dat de gereserveerde boeken worden thuisgebracht.

Gert van den Bremen

( 020312)

H.P.G. Quack

Sport of muziek [12]

Naar aanleiding van de verkiezing van het beste boek van het jaar 2011, mailde Peter van den Bremen mij, dat ik ook eens aandacht zou moeten besteden aan boeken die niet te lezen zijn.

Dat zal ik eens doen. Peter vermeldde dat hij niet door het boek Bonita Avenue van Peter Buwalda kon komen. Dat is jammer, want het is eigenlijk een heel aardig boek, goed geschreven met een breed uitwaaierende plot en als een subtiele basis in het boek de judosport, die aan de onderlinge verhoudingen in het boek een extra dimensie geeft.

Als je vindt, dat judo een nog meer verbindende rol zou moeten spelen, dan is er nu een andere debutant, die een roman geschreven heeft, die speelt op de campus van een kleine universiteit aan het Lake Michigan. Daarin speelt de honkbalsport een centrale rol. Chad Harbach, De kunst van het veldspel.  Je moet iets van honkbal begrijpen, maar veel wordt ook uitgelegd. Ook is het goed dat je iets van Herman Melville weet,  maar ook in Moby Dick wordt de walvisjacht uitgelegd. Zelfs zonder die kennis is dit een buitengewone roman die de relaties schildert van een aantal mensen rond en in het honkbalveld.

Is dit te veel sport, dan is het altijd nog mogelijk Vrijheid van Jonathan Franzen te lezen.  Sport speelt hier een rol in, maar de roman ontplooit zich pas echt als een van hoofdpersonen Patty, een goede basketbalster, een ongeluk krijgt en niet meer
kan spelen.

Alle drie romans zijn breed opgezet, schetsen aspecten van de samenleving op een boeiende wijze, maar zijn wel dikke pillen. Hou je niet van sport, maar is muziek een interessanter fenomeen, dan zou ik kiezen voor Bezoek van de knokploeg van Jennifer Egan. Niet dat het over muziek gaat, maar velen in het boek bemoeien zich met muziek, alsof muziek het ritme van deze tijd weergeeft. De eerste drie boeken zijn goed, dit is de beste en ook iets dunner. En de laatste stond ook in mijn top tien.

Gert van den Bremen

( 170212)

Uitslag prijsvraag Van den Bremen Boeken

Hartelijk dank voor de vele inzendingen voor de prijsvraag:
Wat is het beste boek dat Gert van den Bremen in 2011 heeft gelezen?

En de winnaar is Melinda Nadj Abonji: Duiven vliegen op

Geen van de inzenders had het goede antwoord, maar wel hebben alle inzenders een goede keuze gemaakt. Dit jaar had elk van de boeken, die zij genoemd hebben ook kunnen winnen als Gerts stemming even anders was geweest.

Vorig jaar heeft Gert de inzenders een boek toegezonden, omdat Van den Bremen Boeken tenslotte een lees bevorderingsproject is. Hij heeft besloten dat dit jaar te herhalen, nu  als een bijdrage om de economie te stimuleren. Hij voegt daar de volgende woorden aan de inzenders aan toe: Koop naast dit boek nog een boek. Breid je boekenkast uit en geniet van het boek en van je bijdrage aan de samenleving.

Peter en Francis kozen voor Julian Barnes, Alsof het voorbij is. Dat is voor oudere inzenders een heel goede keuze. Zij krijgen dit boek en afgezien van de prachtige stijl is het leerzaam omdat dit boek je leert, dat je herinnering niet altijd overeenkomt met de werkelijkheid. Een heel mooi boek.

Jiska koos voor Emo’s Reis van Dick de Boer en terecht, want zij had mij er zo vaak enthousiast over horen praten. Elke dag lees ik een dag van de reis, die Emo 800 jaar geleden maakte. Op 19 januari 2012 was het 800 jaar geleden dat Abt Emo in Rome arriveerde. Hij blijft daar tot half maart en 6 juli is hij weer terug in Wierum in het Nijeklooster, dat later het klooster Bloemhof in Wittewierum wordt. De huidige kerk is op de fundamenten van deze kloosterkerk gebouwd.

Allerd dacht dat Tonio van A.F. Th. van der Heijden wel zou winnen. Inderdaad een geweldig maar hartverscheurend boek. Op deze manier je verlies verwoorden is magistraal.

Mirjam loopt volgens zichzelf achter maar deed met Het Gym van Karin Amatmoekrim een grote stap voorwaarts. Het Gym is een briljant en schrijnend verhaal over de multiculturele kramp van Nederland. En dat is treffend omschreven en sluit aan op de thematiek van het winnende boek, dat gewonnen heeft omdat ik het veelzijdiger vindt een groter geheel laat zien en misschien mij meer verraste.

De hier niet genoemde, maar die wel op de lijst van tien staan, zijn ook heel bijzondere boeken en zeker het lezen waard. Voor de  inzenders: als je nieuwe boekenkast nog een plekje over heeft schaf dan een van de genoemde boeken aan. Je bezorgt je zelf leesplezier en levert je bijdrage aan de economie. Voor de anderen: doe aan het eind van het jaar ook eens mee met de prijsvraag, en schaf nu alvast een nieuwe boekenkast aan.

Gert van den Bremen

( 230112)

De beste boeken van 2011

Korte dagen en lange nachten, dus tijd voor lezen en om de lezers in de familie enig perspectief te bieden kijk ik terug om vast te stellen welk boek het beste was, dat ik in 2011 heb gelezen. Zoals bekend krijgt Marije dit beste boek ingepakt op haar verjaardag. Tot en met 18 januari 2012 mogen de lezers van deze rubriek raden welk boek gewonnen heeft. De winnaars krijgen het boek toegezonden.

De genomineerden zijn: Ik begin allereerst met een drietal boeken, welke al 60 tot 80 jaar geleden zijn verschenen, maar de afgelopen jaren opnieuw zijn vertaald en terecht weer op de markt zijn gebracht. Vervolgens een drietal boeken, dat in verschillende taalgebieden een prijs voor het beste boek heeft ontvangen. En daarna drie boeken die oorspronkelijk in het Nederlands zijn verschenen. Het tiende boek is een non- fictie boek.

1. William Faulkner, Het geluid en de drift. Oorspronkelijk in 1929 verschenen roman over het tragische verhaal van de verleidelijke Caddy Compson, verteld door haar broers elk op hun eigen wijze en in hun eigen taal, waardoor een heel interessante roman ontstaat die met wisselend perspectief een beeld schets van een samenleving. In een goede vertaling met behulp van een leeswijzer is dit moeilijke boek goed te lezen.

2. Hans Fallada, Alleen in Berlijn. In 1947 verschenen in Duitsland. Het boek beschrijft de geschiedenis van een echtpaar in Berlijn wier zoon in de oorlog sneuvelt en daardoor raken zij teleurgesteld en gaan in verzet tegen Hitler. De roman beschrijft de activiteiten van het echtpaar maar ook de zoektocht van de politie en de Gestapo. Een heel mooie spannende roman over mensen die in de verdrukking raken en dan gaan handelen.

3. Anna Seghers, Het zevende kruis. Dit boek verscheen voor het eerst in 1942 bij een exil uitgeverij in Mexico. In 1937 ontsnappen 7 gevangenen uit een concentratiekamp in de buurt van Mainz, zes worden gepakt en een ontsnapt definitief. De roman beschrijft de zoektocht naar de ontsnapte gevangenen, maar de kwaliteit van het boek zit in de genadeloze beschrijving, hoe mensen onder terreur elkaar niet meer kunnen vertrouwen en wat dat met hen doet.

4. Melinda Nadj Abonji, Duiven vliegen op. In 2010 is dit boek uitgeroepen als het beste Duitse boek en als het beste Zwitserse boek. Een familie emigreert in de jaren 70 van Joegoslavië naar Zwitserland zij kwamen uit Vojvodina en spreken Hongaars. Het boek vertelt over het leven in Zwitserland zowel voor de ouders als de dochters maar ook de relatie met het thuisland wordt geschetst. Een knap gecomponeerde roman met een veelzijdige thematiek.

5. Julian Barnes, Alsof het voorbij is. Winnaar van de Man Booker Prize 2011. Een prachtig geschreven roman over een alleenstaande man van middelbare leeftijd, die door een brief van een advocaat in zijn eigen geschiedenis duikt. Goed geconstrueerd en vooral soepel geschreven.

6. Jennifer Egan, Bezoek van de knokploeg. Pullitzerprijs 2011. Terug naar de verloren tijd, het lijken wel afzonderlijke verhalen maar op een vernuftige manier zijn de verschillende personen met elkaar verbonden en daardoor wordt een beschrijving gegeven van de hedendaagse samenleving en de mensen die daar in staan op een heel oorspronkelijke manier.

7. Karin Amatmoekrim, Het Gym. De schrijfster is van Surinaamse afkomst en beschrijft de belevenissen van een Surinaams meisje, die naar het Gymnasium gaat. Een prachtige beschrijving wordt gegeven van de verschillende milieus waarin zij verkeert en gaat verkeren en hoe zij daarmee om moet gaan. Een mooie spiegel van onze samenleving.

8. Miquel Bulnes, Het bloed in onze aderen. Bulnes heeft een Spaanse vader en beschrijft in een grootse roman de Spaanse samenleving in de jaren 20. Waarin de oorlogen in Marokko aan de orde komen maar ook en vooral de gespleten en verkalkte samenleving als opmaat naar de Spaanse revolutie. Veelzijdig en spannend.

9. A.F.Th.van der Heijden, Tonio. Een requiemroman. Een aangrijpend boek over zijn verongelukte zoon Tonio met een heel precieze beschrijving van wat hem en zijn vrouw zijn overkomen. Hoe vreselijk ook, van der Heijden is hier op zijn best. Schrijven in de breedte geeft hij hier op een indringende wijze vorm.

10. Dick E.H. de Boer, Emo’s Reis. Op 9 november 1211 vertrok Abt Emo uit Wittewierum naar Rome en terwijl ik dit schrijf is 800 jaar geleden Emo in de Alpen aangekomen en zal hij na kerst de Mont Cenis oversteken. En zoals Hannibal in Italië arriveren. Elke dag lees ik de pagina waar Emo’s reis beschreven wordt 800 jaar geleden. De schrijver vertelt wat Emo toen zag en wat er nu van over is en er daarna bijgekomen is. Met een dergelijk boek hoef je niet meer op reis.

Dit zijn de tien beste boeken, die ik dit jaar heb gelezen. Een wint er maar de negen anderen zijn allen de moeite van het lezen waard.

Gert van den Bremen

( 221211)

De Veenkoloniën [11]

In 1997 werd ik voorzitter van de Stichting 400 jaar Veenkoloniën. Een stichting, die was opgericht om de geschiedenis van de Gronings-Drentse Veenkoloniën vast te leggen. In 1998 zou het namelijk 400 jaar geleden zijn, dat in Pekela de systematische vervening van het gebied zou zijn begonnen.

In 1998 verscheen een boekje over de Pekela’s door Aalje Tiktak en in 1999 verscheen Stadstaat Groningen over de Groninger stadsrechten en buitenbezittingen van 1612 tot 2000 door Meindert Schroor. Beide uitgegeven door REGIO-PRoject Uitgevers. Maar in 2001 ging de uitgever failliet en voor dat wij goed en wel begonnen waren, stonden wij op eigen benen. De meeste gemeenten in het veenkoloniale gebied en de herinrichtingcommissie hadden ondertussen geld ter beschikking gesteld.

Wij startten in 2002 samen met de uitgeverij Waanders met een serie “Ach lieve tijd; 400 jaar veenkoloniën”, die een groot succes werd. In 15 afleveringen werd met veel afbeeldingen op thematische wijze de geschiedenis verteld. Ondertussen hadden wij nagedacht over de vraag hoe wij het uiteindelijke doel van de stichting zouden realiseren. Rond de verschillende gemeenten zouden monografieën verschijnen en de serie zou afgesloten worden met een afsluitend deel. De redactie werd gevormd door Paul Brood, Martin Hillinga en Harm van der Veen. En vervolgens werd aan het werk gegaan. Uitgeverij Profiel in Bedum zou de boeken uitgeven en wij zouden zorgen voor het materiaal.

In november 2003 verscheen het eerste boek 375 jaar Hoogezand en Sappemeer daarna volgden de andere boeken 200 jaar Veenkoloniën van Borger en Odoorn, 350 jaar Veendam en Wildervank, 400 jaar Pekela, 750 jaar Oostermoerse venen en 250 jaar Stadskanaal. Afgelopen maand werd de serie afgerond met het verschijnen van 400 jaar venen rondom Emmen en het afsluitende deel 400 jaar Veenkoloniën, strepen aan het water. Een serie van 8 delen, die een compleet overzicht biedt van de geschiedenis van de Gronings-Drentse Veenkoloniën. Het laatste boek is geschreven door Harm van der Veen rond twintig plekken in de veenkoloniën, waar Geert Schreuder schilderijen van gemaakt heeft, die in het boek zijn opgenomen. Een bijzondere afsluiting van de serie.

Alle boeken zijn bij de uitgever te koop en een goede openbare bibliotheek moet ze kunnen leveren. Uiteraard staan ze in mijn bibliotheek, zoals ook eerdere historische werken over de Veenkoloniën, zo als de Geschiedenis der Groninger Veenkoloniën door H.J.Top uit 1893 en de Groninger Veenkoloniën, een sociaal –geografische studie; de dissertatie van H.J.Keuning uit 1933.

Gert van den Bremen

( 071211)

Maand van de geschiedenis [10]

In het stukje op deze website over het ontstaan van onze achternaam, vermeldde ik dat abt Emo oudejaarsnacht 1211 in Breme overnachtte binnenkort 800 jaar geleden. In deze maand van de geschiedenis, is het goed even stil te staan bij deze Emo.

Emo was de zoon van wat we tegenwoordig een dikke boer zouden noemen in de Ommelanden; Friesland tussen Lauwers en Eems; en studeerde in Oxford, Orléans en Parijs hij was schoolmeester in Westeremden en Pastoor in Huizinge voor hij in 1211 in Wierum een Premonstratenzer klooster stichtte wat later Bloemhof ging heten en het dorp Wittewierum naar de kleur van de pijen.

Emo en zijn opvolger Menko schreven een kroniek, die een belangrijke bron is voor de kennis over het leven in de Friese landen.

In 1991 verscheen bij Verloren Hilversum de hedendaagse vertaling naast de Latijnse tekst van de Kroniek van het klooster Bloemhof te Wittewierum, door H.P.H.Jansen en A.Janse. De kroniek is uitermate boeiend en interessant.

Dit jaar verscheen van Dick E.H. de Boer, die meegewerkt had aan het bewerken van de kroniek een werkelijk prachtig boek Emo’reis. Bij uitgevrij Noordboek.

Bij de stichting van het Klooster Bloemhof ontstaat een conflict tussen Emo en de bisschop van Munster, die sinds Ludger, de eerste bisschop van Munster, de ommelanden gekerstend had de bisschop was. Emo besluit dan naar de paus te gaan om een oplossing voor het conflict te vinden en in het najaar van 1211 vertrekt Emo naar Rome, hij trekt in december over de Alpen en overnacht de oudejaarsnacht in Breme.

Dick de Boer, hoogleraar middeleeuwse geschiedenis heeft een prachtig uitgegeven reisgids gemaakt van de reis zoals Emo die waarschijnlijk heeft gemaakt. Wat zag Emo toen hij in 1211/1212 reisde en wat is daar nu nog van te herkennen. Met foto’s en beschrijvingen.

Daarnaast verscheen van Ynskje Penning Emo’s labyrint bij uitgeverij Penningboek in Haren. Ynskje Penning heeft samengewerkt met Dick de Boer, veel van de foto’s in zijn boek zijn door haar gemaakt.

Zij schrijft wat zij noemt een historische thriller. Zij vermengt de reis van Emo met kennis over de middeleeuwen en gebeurtenissen in Europa in de zelfde tijd en vermengt die tot een spannend boek.

Er wordt een lokale omgeving om Emo gecreëerd, conflicten tussen bisschoppen; lokale vetes; conflicten tussen paus en keizer; de positie van kloosters en bijvoorbeeld de Kinderkruistocht worden samengesmolten in een verhaal waardoor Emo van een betrokken kroniekschrijver een levend mens wordt, die net zo moedig als Hannibal over de Alpen trok om zijn gelijk te halen in Rome.

Het laatste boek is een goed verhaal maar samen met de beide anderen is het levende geschiedenis. De kerk van Wittewierum is een 19e eeuwse kerk die gebouwd is op een deel van de fundamenten van de oude kloosterkerk. De kerk is een aantal jaren geleden gerestaureerd en wordt omgeven door een fraai ook gerestaureerd kerkhof. De kerk is eigendom van de stichting Oude Groninger Kerken.

De genoemde boeken bevinden zich in mijn bibliotheek en de twee laatste boeken zijn verkrijgbaar in de boekhandel

Gert van den Bremen

( 071011)

Hella Haasse [9]

Afgelopen week is Hella Haasse op 93 jarige leeftijd overleden. In veel media is al aandacht besteed aan haar overlijden en Van den Bremen Boeken kan niet achterblijven want Hella Haasse was de lievelingsschrijfster van onze moeder grootmoeder en tegenwoordig overgrootmoeder Aaltje van Vemde. Zij sprak altijd met veel enthousiasme over de boeken die zij van haar gelezen heeft en waarschijnlijk heeft zij het merendeel van Hella Haasse’s boeken gelezen.

Ik waardeerde Hella Haasse vooral vanwege haar historische romans, omdat die trouw aan de geschiedenis zijn, je meeslepen in het verhaal en in staat zijn de hoofdpersonen tot leven te brengen. Maar misschien wordt zij wel het meest tot de groten gerekend vanwege haar Indische romans. Boeken over het leven in Nederlands-Indie vaak historisch van karakter en buitengewoon boeiend. Zij debuteerde in 1948 met de novelle Oeroeg nog steeds een pareltje.

Van de historische romans wil ik vooral noemen Het woud der verwachting, over het leven van Charles van Orléans en Schaduwbeeld of Het geheim van Appeltern, Kroniek van een leven, over Joan Derk van der Capellen. En van de Indische romans is Heren van de thee een heel boeiende roman over een familie in de thee in de Preanger.

Enkele van de boeken van Ma staan nu in mijn bibliotheek. Maar vele van Hella Haasse haar boeken zijn nog te verkrijgen en zeker beschikbaar in de openbare bibliotheek.

Gert van den Bremen

( 031011)

Spannende boeken [8]

Nu de maand van het spannende boek is afgelopen en voor sommigen de vakantie al is begonnen, zal toch de vraag zijn welke boeken zal ik deze zomer eens ga lezen. Daarom vraag ik aandacht voor twee schrijvers van spannende boeken. Als je al hun boeken leest ben je wel even bezig, maar je kunt het uiteraard ook gedoseerd doen.

De eerste is Philip Kerr een Britse schrijver, die een Duits onderwerp heeft gekozen. Bernard Gunther is rechercheur bij de politie in het Berlijn van de jaren dertig. Wordt privé detective en maakt in de verschillende boeken de hele geschiedenis mee rond het Derde rijk en alles wat daar bij komt. Het zijn spannende goed geschreven verhalen en en passant krijg je ook nog een heel overzicht over de geschiedenis van die tijd en hoe Bernie Gunther daar mee omgaat. Een Berlijnse kwestie, Het handwerk van de beul en Een Duits requiem vormen samen de Berlijnse trilogie en vervolgens zijn nog verschenen De een van de ander, Een stille vlam, Als de doden niet herrijzen en Grijs verleden. Stuk voor stuk het lezen waard.

De andere schrijver komt uit IJsland en zijn romans spelen in Reykjavik. Arnaldur Indridason heeft al verscheidene romans op zijn naam staan. De politieman is Erlendur Sveinsson maar in de laatste boeken is hij verdwenen of met vakantie, en treden zijn collega’s naar voren. Het gaat uiteraard meestal om moord in de boeken en de relaties van de verschillende rechercheuren is complex maar wat de boeken zo goed maakt is het vanzelfsprekende en het gewone van wat er gebeurd maar wel weer zo tragisch dat je niet direct wilt emigreren naar Reykjavik. Winternacht, Het Koningsboek, Onderkoeld, Onderstroom, Noorderveen, Koudegolf, Maandagskinderen, Engelenstem, Moordkuil en Doodskap. Van beide schrijvers is het meeste te vinden in de boekhandel en uiteraard in de openbare bibliotheek en zeker zijn deze boeken te vinden in mijn bibliotheek.

Gert van den Bremen (13 juli 2011)

Spanje [7]

Na een periode van rust, toch maar eens een nieuwe bijdrage voor deze succesvolle rubriek. De lente, de tuin en vele andere dingen namen veel plaats in, maar toch werd er gelezen, en deze keer over Spanje. De Nederlander Miquel Bulnes met Spaanse wortels schreef de prachtige roman Het bloed in onze aderen, een veelzijdige roman die begint in het Rif in Marokko waar bloedige koloniale strijd wordt gestreden en het boek eindigt met een pronunciamiento, een staatsgreep. Tussendoor wordt breed het leven en lijden geschilderd van de personen, die met deze gebeurtenissen te maken hebben en wordt een mooi beeld geschilderd van de Spaanse samenleving. Het aardige, naast dat het een goede roman is, was het gegeven, dat ik meer begreep van de aanloop naar de Spaanse burgeroorlog, hoewel het boek in het begin jaren 20 speelt van de 20e eeuw.

De beschrijving van de poging tot een staatsgreep op 23 februari 1981 door Javier Cercas, Anatomie van een moment, lijkt dan een logisch vervolg. Cercas wilde een roman over deze gebeurtenis schrijven maar de feiten waren zo sprekend, dat hij er een geschiedenis van schreef die leest als een roman. En terecht op de omslag wordt aangeduid als; Een groots epos over het beslissende moment in de Spaanse geschiedenis.

Ik ben niet zo bekend met de geschiedenis van Spanje maar heb wel een favoriete schrijver die veel over Spanje heeft geschreven en die ik maar eens te voorschijn heb gehaald. Johan Brouwer leerde ik kennen door zijn roman Johanna de Waanzinnige, een roman over de moeder van Karel V. Maar ook schreef hij over de Spaanse burgeroorlog en nam daar ook aan deel. Zijn roman In de schaduw van de dood gaat daar over. Maar ook is er een roman over Philips Willem, de oudste zoon van Willem van Oranje. Zijn verzameld werk is in 1956 verschenen en Hendrik Henrichs schreef in 1989 een biografie over hem. Johan Brouwer werd in 1943 geëxecuteerd vanwege zijn betrokkenheid bij de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister.

Zoals altijd zijn deze boeken in mijn bibliotheek beschikbaar maar ook in de Openbare bibliotheek en de eerste twee boeken zijn zeker in de boekhandel aanwezig.

Gert van den Bremen (5 mei 2011)

Laiverd kom weer bie mie [6]

Zoals bekend hebben wij Gronings geleerd op straat, taal om er bij te horen.

Toen ik in het begin van de jaren zestig het trio Roelof Stalknecht met zang van Jannie Stalknecht met het nummer Laiverd kom weer bie mie voor het eerst hoorde, begreep ik voor het eerst dat Gronings ook een cultuurtaal is en dat je er iets mee kunt uitdrukken. En nu is er een boekje verschenen met cd ” Diezeg Laand”, Jazz in het Gronings van o.a. Jan Glas waarin een interview staat met Jannie en Rika Stalknecht en op de cd wordt gezongen in het Gronings, Jannie Stalknecht zelf niet maar wel Laiverd kom weer bie mie.

Daarom gaat het deze keer in de rubriek “Van den Bremen Boeken” over Groningen, wel over taal maar niet over het Gronings maar wel met dat warme gevoel.

In het weekend van 13 en 14 november vond in Groningen het literatuurfestival “Het Grote Gebeuren” plaats en werd onder anderen de prijs voor het beste Groninger boek uitgereikt. In de rubriek non-fictie won het jubileumboek van de stichting Oude Groninger Kerken ”Eens gebouwd voor altijd” de prijs. Men kan zich voorstellen dat ik heel gelukkig ben, en wil ik iedereen aanbevelen om dit boek te lezen; het verhaalt niet alleen over de kerken maar ook het leven daar om heen en de betrokkenheid van de mensen daarbij. Daarbij horen een modern getijdenboek en een DVD over het geheim van Scheemda. Een goed boek om Groningen te leren kennen.

In de rubriek fictie won de roman van Bennie Roeters “Gagarins Engelen”. Ik kende het niet en heb het ogenblikkelijk gelezen. Een leuk boek, de hoofdpersoon van communistisch huize uit Oost Groningen is een fan van Gagarin heeft verkering met een boerendochter en wordt uitgenodigd in Moskou een opleiding te volgen Deze ingrediënten worden vermengd tot een vermakelijk boek met tochten door Groningen en Moskou; een terechte winnaar. Maar mijn favoriet was:” Wenst” van Allerd Schröder een boek over het dorp Wenst ergens in Oost-Groningen en een over aantal die daar wonen en wat zij beleven. Wenst is heimwee en dat roept het goed gecomponeerde boek ook op. Allerd Schröder is toch een schrijver die in de gaten gehouden moeten worden en waar ik al meerdere goede boeken van gelezen heb.

In deze twee boeken is de topografie herkenbaar en typische Oost- Gronings maar niet altijd exact in een ander boek; van Marc Reugebrink ” Menens” is het echt menens en wordt een groepje linkse activisten in de Stad Groningen beschreven en kun je zo de plattegrond van Groningen er bij pakken om het verhaal te volgen. Goed geschreven boek met veel herkenbare situaties.

Voor hen die van thrillers houden nog twee in Groningen gesitueerde boeken van Lupko Ellen met 4 sterren in de VN detective en thrillergids.”Moddergraf” en “Wraaktocht” beide goed geschreven echt spannende boeken met niet alleen de topografie maar ook herkenbare situaties in Groningen en omstreken en wat voor een spannend boek het belangrijkste is een goed plot.

Voor de volgende keer aan het eind van 2010 de beste boeken van dit jaar.

Gert van den Bremen (11 december 2010)

De honderdste sterfdag van Lev Nikolajevitsj Tolstoj [5]

Op zondag 7 november was het honderd jaar geleden, dat Tolstoj is gestorven.

Daarom zal ik vandaag de vraag beantwoorden waarom Oorlog en Vrede zo’n goed boek, misschien wel het beste boek ooit geschreven, in ieder geval het beste boek ooit door mij gelezen. Ten eerste is het goed geschreven. In 2006 is er een nieuwe Nederlandse vertaling verschenen en die leest als een trein. Wel ruim 1500 pagina’s lang maar je verveelt je niet. De oorlog in het boek gaat over de tocht van Napoleon naar Rusland en een aantal historische gebeurtenissen daarom heen vertelt vanuit Russisch perspectief. Verder vertelt het boek de levensgeschiedenissen van een aantal families, hun verbintenissen, hun geluk en ongeluk. Sommigen gaan mee in de oorlog en anderen overkomt het. Bij de veldslagen voel je, je erbij. Het wemelt van de goede mensen en velen zijn slecht of gedragen zich onverstandig. Kortom het leven zelf en daartussen en daarnaast beschouwingen over hoe het leven in elkaar steekt. Door dit boek leer je niet alleen de wereld begrijpen, maar snap je het universum en ben je daar zelf deel van geworden.

Er zijn meer romans die deze brede benadering hebben en daarom een tweetal boeken met tolstojaanse allure. Allereerst Leven en Lot van Vasili Grossman, ook een Rus die een beschrijving geeft van de slag om Stalingrad vanuit Russisch perspectief met daarom heen een aantal families in het stalinistische Rusland gedurende de tweede wereldoorlog. Het boek is in 2008 in een Nederlandse vertaling verschenen, terwijl het omstreeks 1960 geschreven is maar pas in 1980 in het buitenland gepubliceerd en in 1992 voor het eerst in Rusland. Ik vond het een overweldigde roman waar aan de ene kant de heldhaftige strijd in Stalingrad beschreven wordt, maar vooral het leven en het lot van een aantal mensen waar je al lezend deel van wordt.

Het laatste boek wat ik hier wil noemen is De Welwillenden van Jonathan Littell, in 2006 in het Frans verschenen en in 2008 in het Nederlands vertaald. De oorlog is de tweede wereldoorlog en de hoofdpersoon is een Duitse SS officier met Franse banden en al zijn relaties in en buiten de oorlog. Een fascinerend boek, dat een heel bijzonder perspectief geeft op de gebeurtenissen in de tweede wereldoorlog.

Kortom voor hen die in de komende tijden afscheid nemen van het buitenleven drie romans die je de mogelijkheid bieden de winter op een heel interessante manier door te komen

Gert van den Bremen (12 november 2010)

Bij het overlijden van Harry Mulisch [4]

Zaterdagavond is Harry Mulisch overleden een van de grote drie van de naoorlogse Nederlandse schrijvers. Hij was niet mijn favoriet van deze drie maar hoorde wel tot de top. De ontdekking van de hemel is een goed boek, maar zeker niet het beste Nederlandstalig boek aller tijden. Maar met Hermans heeft hij de beste boeken over de tweede wereldoorlog geschreven. In een eerdere aflevering van deze rubriek heb ik al Het Stenen Bruidsbed aangeprezen en dat doe ik nu weer. Maar daarnaast is De zaak 40/61, zijn verslagen over het proces Eichman zeer de moeite waard. Een juweeltje vind ik overigens Siegfried, een zwarte idylle. Een roman over de zoon van Hitler.

Overigens in het rijtje van drie hoort ook Hugo Claus thuis Nederlandstalig maar Belg; in de literatuur evenals elders vindt nationalisme geen pas.

En nu wij toch met rijtjes bezig zijn van de vorige generatie gaat mijn voorkeur nog steeds uit naar Boon, VestdijK, Elsschot en Slauerhoff.

Voor de huidige generatie is het misschien nog wat vroeg om groten aan te wijzen, maar ik begin toch maar met twee waarvan ik nog niets slechts heb gelezen.

Allereerst Arnon Grunberg waarvan zijn nieuwste roman Huid en Haar klaar ligt om aan te beginnen en Erwin Mortier wiens roman Godenslaap stilistisch haast perfect is en een prachtig verhaal verteld over de Grote Oorlog. Er zijn er meer goede schrijvers. Maar dat moet zich nog verder uitkristalliseren.

Zoals altijd beschikbaar in de openbare bibliotheek en ook in mijn bibliotheek

Gert van den Bremen (2 november 2010)

De oorlog van het einde van de wereld [3]

Mario Vargas Llosa heeft vandaag de Nobelprijs voor de literatuur gekregen en dat is geweldig, want Vargas Llosa heeft een van mijn favoriete boeken geschreven:

De oorlog van het einde van de wereld

De Antichrist is geboren

Om Brazilië te leiden

Maar de raadgever is gekomen

Om ons van hem te bevrijden.

Het boek is gebaseerd op een het enige boek van Euclides Da Cunha uit 1902 De binnenlanden en het gaat over de gevechten van het Braziliaanse leger tegen een volksopstand in het Noordoosten van Brazilië.

Da Cunha beschrijft met grote verontwaardiging de slachting door het leger van de opstandelingen. Vargas Llosa maakt van deze geschiedenis een grootse roman en wat voor mij het boek zo goed maakt is de beeldende kracht waarmee het verhaal verteld wordt. Je leeft mee met de Raadgever en zijn maten en je voelt je zelf door het landschap trekken en leeft mee met de hoofdpersonen in het verhaal.

De Raadgever, die als een Messias door de woestijn trekt en allerlei mensen mee krijgt in zijn strijd voor gerechtigheid en uiteindelijk hun ondergang. Met Oorlog en Vrede van Tolstoi en de Kapellekensbaan van Boon de drie beste boeken die ik gelezen heb.

Hulde aan het Nobelcomité voor deze beslissing.

Beide boeken zijn in een Nederlandse vertaling in mijn bibliotheek aanwezig.

En overigens ook de andere romans van hem zijn niet te versmaden en uiteraard ook aanwezig

Gert van den Bremen (7 oktober 2010)

Het begrijpen van de tijd [2]

Aangezien je eigen blikveld beperkt is (Je kijkt niet vaak verder dan je eigen straat en in de krant staat het nieuws van gisteren), is het verstandig een boek te lezen. Een goed boek vertelt een verhaal over een groep mensen in hun wereld en biedt zoveel afstand en nabijheid, dat je ondanks dat je geen deel bent van het verhaal hun wereld begrijpt en daardoor je eigen wereld herkenbaarder maakt.

In deze boekenrubriek daarom een drietal  boeken die de tijd waarin wij leven beter kunnen doen begrijpen. De een is beter dan de ander maar dat is vanzelfsprekend en ze zijn alle drie dit jaar in een Nederlandse vertaling verschenen. En vandaag lagen ze nog in de boekhandel.

Allereerst Jonathan Coe De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim. Sim ziet het niet meer zitten zijn vrouw is weg zijn dochter begrijpt hem niet en voelt zich verlaten. In die toestand doet iemand hem het voorstel in een Toyota Prius een ecologische tandenborstel naar het noordelijkste puntje van het VerenigdKoningrijk te brengen. Hij komt daar niet maar ondertussen heeft hij allerlei ontmoetingen die iets over hem en de wereld vertellen. De verteltrant is licht komisch terwijl de hoofdpersoon echt tragisch is. Wat het boek echt interessant maakt is dat hij onderweg allerlei brieven en ander papier in handen krijgt die allemaal in het boek staan en een breder perspectief aan het boek geven. Vooral het verhaal over een zeiltocht om de wereld geeft het boek de spanning die zijn eigen tocht een extra dimensie geeft.

Coe is overigens ook de schrijver van de Rottersclub waarin op fabelachtige wijze en vriendengroep wordt beschreven.

Het tweede boek is van Christos Tsiolkas  De Klap Tsiolkas is een Australiër van Griekse afkomst en in het boek wordt een heel gezelschap mensen beschreven die elkaar op de een of andere manier kennen en wordt verteld  vanuit het perspectief van een aantal mensen. De klap heeft betrekking op een klap die een van de personen op een barbecue party geeft aan een etterend kind van andere mensen. En vervolgens ontspint zich een geheel aan relationele ontwikkeling waar je liever niet tussen wilt zitten. Het boek speelt zich in het multiculturele Australië waar ik te weinig van begrijp om het echt een goed boek te vinden.

Het derde boek is van Jonathan Franzen  Vrijheid. Het boek vertelt de geschiedenis van een man en een vrouw met hun families en vrienden in het Amerika van Bush en het aardige van dit boek is dat die mensen ook handelen in die wereld. Daardoor wordt de milieu problematiek en de oorlog in Irak maar ook de politieke strijd tussen democraten en republikeinen raak geschilderd. De hoofdpersoon rijdt ook in een Prius en heeft net zo als ik ergernis over de katten van de buren. Van Franzen verscheen in 2001 De correcties, ook al zo’n grote en veelzijdige roman. Franzen past prima in de traditie van grote Amerikaanse schrijvers als Updike en Don DeLillo.

Deze boeken zijn te koop bij de boekhandel uiteraard in de openbare bibliotheek te leen maar ook in mijn bibliotheek beschikbaar.

Gert van den Bremen (20 september 2010)

Groeten uit Dresden [1]

Deze zomer waren wij onder anderen in Dresden een bijzondere stad, voor de tweede wereldoorlog de mooiste barokstad van Europa en na het bombardement op 13 februari 1945 met de daarop volgende vuurstorm de meest interessante ruïne van Europa die tegenwoordig voor het grootste deel is herbouwd in de oude stijl. Maar alles verwijst nog naar de vuurstorm en het DDR verleden is ook nog op vele plaatsen herkenbaar. Daarom in deze boekenrubriek enkele boeken over Dresden.

Allereerst Het Stenen Bruidsbed van Harry Mulisch verschenen in 1959.Het boek handelt over een Amerikaanse tandarts die naar een congres gaat in het naoorlogse Dresden in 1956 wel te verstaan. De ruines worden beschreven en ook komt de Hongaarse opstand nog even aan de orde. Maar het boek gaat vooral over Corinth de tandarts, die mee de vuurstorm in 1945 heeft veroorzaakt. Wat mooi beschreven wordt in een aantal homerische verzen. Hij raakt verward in een aantal relaties en onderhuids speelt de vraag over goed en fout. Indertijd vond ik het een prachtig boek. Bij herlezing beschouw ik het nog steeds als een van de betere boeken van Mulisch.

Het tweede boek is Slachthuis vijf van Kurt Vonnegut, het boek verscheen in een Nederlandse vertaling in 1970. Billy Pilgrim is krijgsgevangene in Dresden en maakte daar het bombardement mee. Vonnegut schreef een hilarische en aangrijpende roman over de zoektocht naar de geschiedenis en de geschiftheid die dat oplevert. Indertijd was ik diep onder de indruk van het boek en dat ben ik nog steeds.

Vorig jaar verscheen in een Nederlandse vertaling De Toren van Uwe Tellkamp volgens sommige recensenten de ultieme roman over het leven in de DDR. De toekomst moet dat maar uitwijzen. De roman speelt in een villawijk in Dresden en volgt een aantal mensen in hun leven en hun relaties vanaf de jaren 70 tot aan de wende. Mooi beschreven en heel aangrijpend met oog voor detail beschreven. De wijk bestaat en veel van wat beschreven wordt is te herkennen. Het is in ieder geval een van de betere romans die ik de afgelopen jaren heb gelezen.

Om Dresden te begrijpen zijn deze boeken aan te bevelen maar zonder een bezoek aan Dresden zijn deze boeken ook de moeite waard. In de meeste openbare bibliotheken zullen deze boeken aanwezig zijn, zeker in de mijne maar die is slechts beperkt openbaar.

Gert van den Bremen (30 augustus 2010)

De nominaties voor het beste boek van 2010

Non fictie

Wim Blockmans, Metropolen aan de Noordzee

Uitgeverij Bert Bakker is een aantal jaren geleden begonnen met een serie over de geschiedenis van Nederland. Dit boek handelt over de geschiedenis van Nederland van 1100- 1560 een integrale beschrijving, waarin de titel al zegt de steden centraal staan. Van Atrecht via Gent en Brugge verschuift de handel naar Antwerpen en dan naar Amsterdam en de macht ook en na afloop weet je ook waarom de familie van Bourgondië het won van de familie van Beieren en hoe de hoekse en kabeljauwse twisten werkten maar ook de invloed van de pest op de ontwikkeling van de economie.

Piet Hagen Politicus uit hartstocht, Biografie van Pieter Jelles Troelstra.

Een goed geschreven boek over Troelstra, voor iemand die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Sociaal Democratie een verhelderend boek dat gedetailleerd maar toch overzichtelijk het leven van Troelstra verteld en een beeld geeft van de wereld waarin hij leefde.

Annejet van der Zijl, Bernard een verborgen geschiedenis

Ieder mens zou graag zijn eigen geschiedenis maken, maar niemand is dat zo goed gelukt als Bernard van Lippe Biesterveld, maar Annejet van der Zijl ontrafeld dat feilloos door goed de Duitse bronnen te onderzoeken en dat op een prachtige manier op te schrijven.

Oorspronkelijk Nederlands

Arnon Grunberg, Huid en Haar

In Grunbergs boeken worden mensen zelden gelukkig. Maar in deze loopt iemand willens en wetens zijn eigen ellende tegemoet en gniffelend lees je de sardonische manier waarop Grunberg dat vastlegt. En tussendoor allerlei commentaar levert op onze samenleving.

Thomas Lieske, Alles kantelt

In dit boek gaat de hoofdpersoon op reis met het kind wat hij eens was. Het klinkt raar maar het gebeurt en het lijkt ook logisch. Beide hebben een verlies ervaring en denken elkaar te verstaan. De subtiele spanning die dit oproept maakt het boek zo intrigerend.

P.F.Thomese, De Weldoener

De flaptekst. Man redt meisje en besluit haar voor zichzelf te houden. Een liefdesroman, is een treffende omschrijving van de inhoud van het boek maar de verhoudingen tussen de verschillende personen in het boek maken het verhaal boeiend.

Buitenlands vertaald in het Nederlands

Hilary Mantel, Wolf Hall

Hilary Mantel won met dit boek in 2009 de Bookerprize. Het boek is een roman maar als het ware een biografie van Thomas Cromwell een belangrijke adviseur van Hendrik VIII.Het beschrijft op een boeiende manier de machtspolitiek in Europa maar vooral in Engeland in het begin van de zestiende eeuw. En de relatie met Anna Boleyn is een ingewikkelder gebeurtenis dan wij in het algemeen weten.

David Mitchell De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet

Jacob de Zoet vertrekt aan het eind van de 18^e naar Deshima om geld te verdienen om te kunnen trouwen maar blijf bijna zijn hele leven daar. Het boeiende aan het boek is de verhouding tussen Japanse en Nederlandse cultuur en alle gebeurtenissen die daar uit voortvloeien. De VOC bestaat niet meer. Engeland blijkt de vijand te zijn en al die invloeden maken het boek zo veelzijdig en het boek is ook mooi geschreven.

Philip Roth, Nemesis

Een subtiele roman over een jonge man in Newark in 1944 die niet in dienst mag vanwege zijn ogen. Midden in een polio epidemie zit, probeert het beste te doen maar blijft zitten met schuld. Goed geschreven een echte Philip Roth.

Thrillers

John Le Carré Ons Soort Verrader

In dit boek probeert een Russische crimineel met zijn hele familie over te lopen naar Engeland en biedt informatie aan. De tegenwerking van Russen, Engelse machthebbers en de inlichtingendienst leveren een actuele en zeer spannende roman op.

Henning Mankell De Gekwelde man

Dit is echt de laatste Wallanderroman zoals uit het boek blijkt. Maar misschien ook de meest persoonlijke, het is een zoektocht in een spionage kwestie naar de schoonvader van zijn dochter maar ook een zoektocht naar zichzelf.

Roslund en Hellstrom, Drie seconden

Een prachtige roman over een infiltrant in een Poolse criminele organisatie in Zweden vol spanning subtiele wendingen en een ijzersterk plot. Alle andere boeken van hen zijn ook aan te bevelen actuele thema’s in een spannende plot.

Dit waren alle boeken ze zijn allemaal goed. Er is er maar een de beste en hoe bepaal ik dat. Er zijn geen objectieve criteria alleen maar subjectieve en eigenlijk heb ik al schrijvend aan dit stuk mijn keuze bepaald. Als je een van deze boeken besluit te gaan lezen dan maak je een goede keuze. Er zijn wat dunnere boeken bij maar ook hele pillen maar ze zijn allemaal leesbaar. Te lenen in elke openbare bibliotheek maar ook in de mijne.

Wat is volgens jou het beste boek van Gert van 2010? Stuur je inzending tot uiterlijk 18 januari 24.00 uur op aan de redactie: wycher@vandenbremen.nl Je kunt ook het formulier hieronder gebruiken. Alle goede oplossingen worden beloond met het winnende boek. Per persoon is maar één inzending mogelijk.

Gert van den Bremen (1 januari 2011)

Non fictie:

Wim Blockmans, Metropolen aan de Noordzee

Uitgeverij Bert Bakker is een aantal jaren geleden begonnen met een serie over de geschiedenis van Nederland. Dit boek handelt over de geschiedenis van Nederland van 1100- 1560 een integrale beschrijving, waarin de titel al zegt de steden centraal staan. Van Atrecht via Gent en Brugge verschuift de handel naar Antwerpen en dan naar Amsterdam en de macht ook en na afloop weet je ook waarom de familie van Bourgondië het won van de familie van Beieren en hoe de hoekse en kabeljauwse twisten werkten maar ook de invloed van de pest op de ontwikkeling van de economie.

Piet Hagen Politicus uit hartstocht, Biografie van Pieter Jelles Troelstra.

Een goed geschreven boek over Troelstra, voor iemand die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Sociaal Democratie een verhelderend boek dat gedetailleerd maar toch overzichtelijk het leven van Troelstra verteld en een beeld geeft van de wereld waarin hij leefde.

Annejet van der Zijl, Bernard een verborgen geschiedenis

Ieder mens zou graag zijn eigen geschiedenis maken, maar niemand is dat zo goed gelukt als Bernard van Lippe Biesterveld, maar Annejet van der Zijl ontrafeld dat feilloos door goed de Duitse bronnen te onderzoeken en dat op een prachtige manier op te schrijven

Oorspronkelijk Nederlands

Arnon Grunberg, Huid en Haar

In Grunbergs boeken worden mensen zelden gelukkig. Maar in deze loopt iemand willens en wetens zijn eigen ellende tegemoet en gniffelend lees je de sardonische manier waarop Grunberg dat vastlegt. En tussendoor allerlei commentaar levert op onze samenleving.

Thomas Lieske

In dit boek gaat de hoofdpersoon op reis met het kind wat hij eens was. Het klinkt raar maar het gebeurt en het lijkt ook logisch. Beide hebben een verlies ervaring en denken elkaar te verstaan. De subtiele spanning die dit oproept maakt het boek zo intrigerend.

P.F.Thomese, De Weldoener

De flaptekst. Man redt meisje en besluit haar voor zichzelf te houden. Een liefdesroman, is een treffende omschrijving van de inhoud van het boek maar de verhoudingen tussen de verschillende personen in het boek maken het verhaal boeiend.

Buitenlands vertaald in het Nederlands.

Hilary Mantel, Wolf Hall

Hitler Mantel won met dit boek in 2009 de Bookerprize. Het boek is een roman maar als het ware een biografie van Thomas Cromwell een belangrijke adviseur van Hendrik VIII.Het beschrijft op een boeiende manier de machtspolitiek in Europa maar vooral in Engeland in het begin van de zestiende eeuw. En de relatie met Anna Boleyn is een ingewikkelder gebeurtenis dan wij in het algemeen weten

David Mitchell De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet

Jacob de Zoet vertrekt aan het eind van de 18^e naar Deshima om geld te verdienen om te kunnen trouwen maar blijf bijna zijn hele leven daar. Het boeiende aan het boek is de verhouding tussen Japanse en Nederlandse cultuur en alle gebeurtenissen die daar uit voortvloeien. De VOC bestaat niet meer. Engeland blijkt de vijand te zijn en al die invloeden maken het boek zo veelzijdig en het boek is ook mooi geschreven.

Philip Roth, Nemesis

Een subtiele roman over een jonge man in Newark in 1944 die niet in dienst mag vanwege zijn ogen. Midden in een polio epidemie zit, probeert het beste te doen maar blijft zitten met schuld. Goed geschreven een echte Philip Roth.

Thrillers

John Le Carré Ons Soort Verrader

In dit boek probeert een Russische crimineel met zijn hele familie over telopen naar Engeland en biedt informatie aan. De tegenwerking van Russen, Engelse machthebbers en de inlichtingendienst leveren een actuele en zeer spannende roman op.

Henning Mankell De Gekwelde man

Dit is echt de laatste Wallanderroman zoals uit het boek blijkt. Maar misschien ook de meest persoonlijke, het is een zoektocht in een spionage kwestie naar de schoonvader van zijn dochter maar ook een zoektocht naar zichzelf.

Roslund en Hellstrom, Drie seconden

Een prachtige roman over een infiltrant in een Poolse criminele organisatie in Zweden vol spanning subtiele wendingen en een ijzersterk plot. Alle andere boeken van hen zijn ook aan te bevelen actuele thema’s in een spannende plot.

Dit waren alle boeken ze zijn allemaal goed. Er is er maar een de beste en hoe bepaal ik dat. Er zijn geen objectieve criteria alleen maar subjectieve en eigenlijk heb ik al schrijvend aan dit stuk mijn keuze bepaald. Als je een van deze boeken besluit te gaan lezen dan maak je een goede keuze Er zijn wat dunnere boeken bij maar ook hele pillen maar ze zijn allemaal leesbaar. Te lenen in elke openbare bibliotheek maar ook in de mijne.

Gert van den Bremen

De beste boeken van 2010 volgens Gert

Sinds vele jaren geef ik Marije op 19 januari, haar verjaardag het beste boek dat ik in het voorafgaande jaar gelezen heb. De keuze was gebaseerd op de vraag die ik mij rond die tijd stelde welk boek herinner ik mij nog als een goed boek en dat ik met veel plezier heb gelezen. Een betrekkelijk marginale keuze die ook nog in de boekhandel gemaakt werd, want het boek moest ook nog te koop zijn.

Marije heeft dus nu vele beste boeken. Vorig jaar kreeg zij de Toren van Uwe Tellkamp, ik heb het genoemd bij mijn aflevering Groeten uit Dresden. Ik had het dit jaar bijna weer toegevoegd.

Vanwege deze rubriek dacht ik dat het een leuk idee zou zijn nominaties op te voeren zoals dat bij een echte prijs ook gaat. En er mag gestemd worden. Iedereen mag voor 19 januari aangeven welk boek moet winnen. Zij die het goede boek raden, namelijk het boek dat ik kies krijgen het boek cadeau van mij. Niet omdat zij gewonnen hebben maar vanwege hun goede smaak. Alleen Marije mag niet mee doen want twee dezelfde boeken is wat overdreven.

Hoe komt de lijst tot stand, ik lees niet alles wat er verschijnt want dat kan ik niet aan. Ik lees twee a drie boeken per week, dus ongeveer 125 boeken per jaar. Die boeken selecteer ik door recensies te lezen in de NRC, de Volkskrant en Vrij Nederland en ik luister op zaterdagmorgen ook regelmatig naar de boekenrubriek in de Tros nieuwsshow.

Ik zal 12 boeken nomineren in 4 rubrieken. Non-fictie; Oorspronkelijk Nederlands; Vertaald buitenlands en als 4^e de Thrillers. In elke rubriek heb ik drie boeken gekozen die ik in hun soort de beste vond. Kortom ongeveer 10% van de gelezen boeken.

Kritische lezers zullen boeken missen die er naar hun oordeel wel in hadden moeten staan. Als ik ze niet gelezen heb zal ik ze kopen en lezen en er verslag van doen. Als ik ze wel gelezen heb zal ik uitleggen waarom ze het niet gehaald hebben. Kortom er zijn vele mogelijkheden om deze rubriek actief te benutten.

Ga naar de nominaties

Gert van den Bremen

( 020111)

De uitslag

Nu het 19 januari is geweest zullen er velen binnen de familie van den Bremen zijn die willen weten, welk boek volgens mij het beste van 2010 is. Twee daarvan hebben een daadwerkelijke poging gedaan en hun keuze meegedeeld. Geen van hen had het goede boek, maar Hannah zat er dicht bij en Jiska had zelfs aan tekstanalyse gedaan. Beide hulde, jullie zijn een voorbeeld voor de rest van de familie, die kennelijk andere prioriteiten stelden. Van vooral mijn broers, die toch veelal een polemische instelling hebben en ook weleens lezen, had ik verwacht dat zij hun eigenzinnige keuze tegenover de mijne zouden zetten en dat ik na lezing had moeten constateren dat zij interessante boeken lezen die mijn blik verruimen. Nee dus, volgend jaar revanche.

Maar nu de uitslag Mijn eigen shortlist bestond uit: Arnon Grunberg Huid en Haar, Hilary Mantel Wolf Hall en De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet door David Mitchell.

Het boek van David Mitchell heb ik uiteindelijk gekozen als beste. Vooral vanwege de prachtige beschrijving van het leven op Desima in een chaotische tijd verbonden met het Japanse leven en toch gescheiden, deze thematiek wordt al direct ingezet wanneer een bevalling door een Japanse vroedvrouw wordt beschreven met Nederlandse invloeden. Verder is het goed geschreven en een spannend verhaal. En zij die dit boek gelezen hebben wil ik dan Wolkenatlas aanbevelen een heel bijzonder boek.

Marije heeft echter het boek Wolfhall gekregen omdat ze het boek van Mitchell al had.

Hannah koos voor Wolf Hall en wordt beloond met De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet, vanwege haar bijna goede keuze en als ze mij haar adres mailt wordt het boek toegestuurd.

Jiska constateerde dat ik bij het boek 3 seconden van Roslund & Hellstrom de meest positieve termen gebruikte en daarom dat wel het beste boek moest zijn. Als beloning voor deze analyse zal ik haar dit boek bezorgen.

Ten slotte verrijkt lezen je leven en vergroot je wereld al zittend op je stoel.

Gert van den Bremen (31 januari 2011)